Nowy, stary kryminał P. D. James

Kryminały P. D. James poleciła mi kiedyś Czas Odnaleziony – najpierw usiłowałam je pożyczyć, następnie postanowiłam kupić, ale że akurat przechodziłam terapię „Kupować mniej książek”, odkładałam to i odkładałam. Aż wreszcie wygrzebałam dwa tomy na półce mojej siostry i wreszcie mogłam sama przekonać się, czy mi się spodobają czy nie.

Samej autorki do niedawna nie znałam. Zanim przeczytałam o niej na ww blogu, nazwisko to wprawdzie krążyło gdzieś na obrzeżach mojej świadomości, ale nie bardzo się orientowałam o co chodzi. Moja ignorancja sięgała tak daleko, iż przekonana byłam, że P. D. James pisze amerykańską sensację i jest… facetem.

Tymczasem są to klasyczne, angielskie kryminały. Trafiamy więc do niewielkiej miejscowości, gdzie każdy zna każdego, i na kolację do miejscowej podupadłej arystokracji. Rozmowa przy stole dotyczy nowo zatrudnionej przez panią domu dziewczyny z lokalnego schroniska dla samotnych matek. Czytelnik obserwuje postaci dramatu i zaczyna dostrzegać powiązania między nimi, emocje, jakie wzbudzają w sobie nawzajem i jakie później będą miały olbrzymie znaczenie dla śledztwa. Bo oczywiście, jak to w kryminale, musi (powinien) być trup. Wkrótce w szacownym, acz ubogim domostwie dochodzi do morderstwa. Na miejsce przybywa inspektor Scotland Yardu (nie wiem jak na was, ale na mnie panowie ze SY działają o wiele bardziej niż FBI – trochę tak, jakby porównać basseta z terierem) – Adam Dalgliesh. Śledztwo jest tak typowe dla tego rodzaju powieści, jak się tylko da – polega na rozmowach w cztery oczy z podejrzanymi, wyłapywaniu niuansów, gromadzeniu poszlak, które to działania prowadzą do finalnego odkrycia, kto jest mordercą – a jakże, po zebraniu wszystkich zainteresowanych w jednym pokoju.

Wydawca reklamuje Zakryjcie jej twarz jako „nową Agathę Christie’ – abstrahując od faktu, że powieść powstała w 1962 roku, kiedy królowa kryminału żyła jeszcze i działała, więc o nowości mówić tu raczej nie można. Tym tytułem można określić osobę piszącą  ciągu ostatnich kilku lat, a nie kogoś działającego pół wieku temu. Rozumiem „Druga Agatha Christie’, „Kolejna Agatha Christie” „jeszcze jedna kobieta pisząca jak Agatha Christie” albo „nie wiemy jak to wypromować, ale jak napiszemy Agatha Christie to na pewno kogoś to zainteresuje”. Ale nie „nowa”. Tak powieści P. D. James można było reklamować 50 lat temu.

Takie sformułowanie jest moim zdaniem trochę krzywdzące dla powieści, gdyż porównując Zakryjcie jej twarz z kryminałami Agathy po pierwszym wrażeniu podobieństwa ukazują się liczne różnice. Nie każdy, kto pisze angielski kryminał, musi być od razu Agathą. Kryminały P. D. James są moim zdaniem o wiele mroczniejsze. Nie mamy tutaj humorystycznych przerywników, jak choćby śmieszny detektyw, niepociupany policjant czy wścibska staruszka. Postacie dramatu u James nie są może skomplikowane, ale żadna z nich nie jest przedstawiana jako czyste dobro lub samo zło – każdy ma pewne zalety, ale również masę wad. To czyni całą intrygę ciekawą, ale i trochę przerażającą. Ciekawie również została pokazana opinia publiczna – mamy tutaj coś w rodzaju ostracyzmu społecznego, obgadywania za placem domowników, w których progach zdarzyło się coś tak nieeleganckiego jak morderstwo.  

Podsumowując, Zakryjcie jej twarz mi się podobała, na pewno sięgnę po pozostałe kryminały jej autorstwa, chociaż w pamięci będę mieć, by nie czytać ich w samotne, ponure wieczory, gdy halny za oknem brzmi jak cierpiąca dusza. Bo na to jestem zbytnim tchórzem.

Moja ocena: 4,5/6

P. D. James Zakryjcie jej twarz

Wyd. Buchmann

Warszawa 2012