Nad Festung Breslau Bóg już tylko płacze

Festung Breslau pożyczałam z biblioteki ze cztery razy. I za każdym razem albo było coś pilniejszego do przeczytania, albo egzamin do zdania, albo brak weny na tego typu literaturę, albo po prostu żal, że to już ostatni tom przygód Eberharda Mocka w moim ukochanym Breslau.

Powieści Krajewskiego zawsze były dołujące, pokazywały Wrocław nie jako piękne, czyste, wzniosłe miasto arystokratów, ale jako brudne, niebezpieczne, mroczne i przegniłe schronienie wszelkiej maści wykolejeńców – prostytutek, alfonsów, narkomanów, alkoholików, morderców i gwałcicieli. Sam, mający stać na straży tego miasta, Eberhard Mock był typowym mieszkańcem tego złego Breslau – pijakiem, draniem, częstym gościem burdeli. A jednak we Wrocławiu dwudziestolecia międzywojennego był pewien urok, atmosfera miasta z… nie z historią, z przeszłością, niczym piękna rozwódka, już nie młoda, już bez tej niewinności wypisanej na twarzy, ale jeszcze potrafiąca zaskoczyć.

Festung Breslau – Twierdza Wrocław -  to już nie to samo miasto. Jest rok 1945, trwa oblężenie Rosjan, i powoli już wszyscy zdają sobie sprawę, że miasto upada. Wiele budynków to już tylko kupa gruzu, dlatego z pięknych ulic schodzimy do podziemi i odtąd poruszamy się tunelami. Wielu z tych bohaterów, których znamy z poprzednich części, już nie żyje albo ze względu na pochodzenie znajduje się w obozach lub na Syberii. Mock po odniesionych ranach zmuszony jest ukrywać poparzoną twarz pod maską. Nie ma już tego miasta, nie ma już tych ludzi, nie ma już tych układów, które czyniły z niego „pana na włościach”. Wokół zaś wojna, naloty, zniszczenie, poniekąd idealne warunki do pożegnania się z panem radcą. Ale jest też morderstwo, zagadka, którą Mock będzie musiał, nie bacząc na konsekwencje, rozwiązać, nim ostatecznie opuści Breslau.

Ten tom jest zdecydowane bardziej przerażający niż poprzednie. Krajewski nigdy nie obawiał się naturalistycznych opisów, jednak w tej książce stworzył obrazy zbrodni tak koszmarne, że chwilami czytelnik miał ochotę zamknąć oczy i nie czytać, ale kiedy to robił, przed oczyma miał bardzo dokładny obraz przeczytanego właśnie fragmentu. Jednocześnie autor stworzył niesamowicie sugestywną panoramę oblężonego miasta, które mimo regularnych bombardowań wciąż próbuje egzystować jakby wojny nie było. Ciekawe jest z resztą obserwowanie upadku Breslau z perspektywy Niemców, i to bez dydaktycznego smrodku, bez podziału na „dobrych” i „złych”, ale i bez ukazywania ludzkiego oblicza kogokolwiek. W tym temacie jesteśmy tylko obiektywnym obserwatorem, niczym więcej.

Smutno, że to już koniec. Że już nie będzie przedwojennego Breslau. Wprawdzie dwa tomy cyklu lwowskiego Marka Krajewskiego zahaczać będą o stolicę Dolnego Śląska, ale to już nie będzie to samo. Chapeau bas, panie Krajewski, za genialną serię kryminałów!

Moja ocena: 4,5/6

Marek Krajewski Festung Breslau

Wyd. WAB

Warszawa 2006

Książka przeczytana w ramach Wyzwania Miejskiego, Wyzwania Trójka e-pik (maj – kryminał polskiego autora), Wyzwania od A do Z, Wyzwania Czytamy Kryminały i Wyzwania Czytamy Polskie Kryminały.