Książka, którą powinnam była przeczytać już dawno...

Wokół Dziwnych losów Jane Eyre i Wichrowych Wzgórz chodzę już od dobrych kilku lat. Wreszcie zmobilizowana wyzwaniem Sardegny postanowiłam zmierzyć się z tą pierwszą. Przepadłam. Prawdopodobnie jedna z 10 najlepszych książek, jakie w życiu czytałam.  A teraz muszę się zmierzyć z jej recenzją.

W czym problem? A w tym, że to powieść genialna, w dodatku klasyk, o której prawdopodobnie napisano już wszystko i jeszcze trochę. W dodatku trudno napisać coś chociażby przyzwoitego, kiedy stoi się oko w oko z czymś tak doskonałym. Nie będzie to zatem typowa recenzja (jakby poprzednie były typowe, hahaha), a raczej garść moich przemyśleń na temat pisarstwa Charlotte Brontë.

Poznajemy główną bohaterką, Jane, kiedy jako dziecko przebywa w domu swojej ciotki i jej trójki dzieci. Mała Jane jako sierota trafiła wcześniej pod skrzydła swego rodzonego wuja, ten jednak wkrótce zmarł, zobowiązując swoją małżonkę do opieki nad jego małą siostrzenicą. Jane jest jednak traktowana po macoszemu, niezrozumiana, pozbawiona miłości czy jakichkolwiek innych ciepłych uczuć. Ciotka postanawia zatem wysłać są w wielki świat. Nie będę dalej pisać, gdzie ten wielki świat się znajdował i co w nim Jane robiła, bo musiałabym opowiedzieć wam całą powieść. Z resztą sami widzicie, jaki pusty jest to opis – fabuła wydaje się zwyczajna, nieciekawa, przewałkowana już z setki razy. Pióro autorki ubiera ją jednak w niesamowite barwy, odcienie, niuanse, które czynią powieść wciągającą, piękną i przejmującą zarazem.

Pierwszym wrażeniem jakie odniosłam czytając Jane Eyre było, że jest to anty Jane Austen. Fabuła i postaci u Brontë są mroczniejsze i niesympatyczne, ale za to głębsze, zupełnie na odwrót niż u autorki Dumy i uprzedzenia. Ta ostatnia pisała swoje powieści z humorem, nieraz sarkazmem, konstruując postaci jako swego rodzaju archetypy znanym jej  typów ludzi, wyśmiewając ich najgorsze wady. Charlotte Bronte pisze w sposób wyważony, uwypukla w ludziach wady i zalety, ale nie ocenia, raczej raportuje. 

Drugie, co zwróciło moją uwagę w czasie lektury, to dynamika powieści. Chociaż autorka nie stroniła od opisów, czyniła to jednak  z wielką gracją, przeplatając tymi opisami obfitującą w wydarzenia fabułę. Efektem tego na jednej stronie powieści dzieje się więcej, niż w niejednej przydługiej nowelce czy krótkiej powieści. Jednocześnie czytelnik nie ma wrażenia pędu, który czasem rodzi się, gdy autorzy chcą wepchnąć za dużo treści. Jest tu zatem umiar, spokój, możliwości wczucia się w atmosferę, a z drugiej strony nie spędzamy tygodnia na opisie pobliskiego parku.

Trzecie spostrzeżenie dotyczyło postaci – każda, nawet najdrobniejsza, epizodyczna postać jest naszkicowana z realizmem i znajomością ludzkiej psyche, każda jest inna, jakby żywa, prezentująca nie raz ten typ osoby, którą znamy z prawdziwego życia. Charlotte Brontë nie pozwala sobie na uproszczenia, postaci występujące na kilku stronach powieści mają tak samo bogata historię jak główna bohaterka. Nie są to też postaci pisane „na jedno kopyto” – Jane Eyre spotyka na swojej drodze ludzi złych, złośliwych, fanatyków, osoby zapatrzone w siebie i pozbawione szacunku dla innych, ale dobre, chętne do pomocy, mające dobre słowo dla każdego, chętnych obdarować uczuciem każdego, kto tego potrzebuje. Większość z postaci w powieści ma po trochę tych wad i zalet, co czyni je jeszcze bardziej ludzkimi. A postawione obok siebie tworzą niesamowity obraz stosunków społecznych panujących w XIX-wiecznej Anglii. Jednocześnie zaś wchodząc w interakcje doprowadzają do sytuacji, które możemy obserwować i dziś.

Przede wszystkim zaś, czytając Jane Eyre, czułam, że jest to książka, którą powinnam była przeczytać już dawno. I wam również polecam zapoznać się z tą częścią klasyki, ja zamierzam przeczytać teraz po kolei wszystko, co wyszło spod pióra sióstr Brontë.

Moja ocena: 6/6

Charlotte Brontë Dziwne losy Jane Eyre

Wyd. Prószyński i S-ka

Warszawa 2003