Mało świąteczna recenzja - Rosja to nie kraj, to stan umysłu

W Rostowie nad Donem, na jednej z bocznic kolejowych, stoją wagony-chłodnie. Do tych wagonów w czasie wojny czeczeńskiej w 1995 roku zwieziono 268 ciał niezidentyfikowanych, poległych w tej wojnie, rosyjskich żołnierzy. Zastrzeleni, spaleni, rozerwani minami leżą i czekają na identyfikację. Co jakiś czas przez ten upiorny pociąg przechodzi jedna z kobiet, która poszukuje swojego syna. I znajduje, mimo, że wiele z tych ciał jest tak zmasakrowana, że wydaje się nie do odróżnienia. Ale matka zawsze pozna. A musi przez to przechodzić dlatego, że nikomu nie chciało się wprowadzić systemu identyfikacji żołnierzy, nikt nie sporządził odpowiedniej dokumentacji, nikt nie chciał zająć się ciałami poległych, a środki na rozwiązanie tej kwestii dawno rozkradziono.

Takich historii w książce Gogol w czasach Google’a jest wiele. Wacław Radziwinowicz stworzył krótkie, sugestywne portrety ludzi naznaczonych Rosją, opisał przerażające sprawy z reporterskim obiektywizmem ale w sposób nie pozbawiony emocji czy szacunku, a nawet z próbą zrozumienia zjawiska, jakim jest Federacja Rosyjska. Z wprawą przenosi czytelnika z tematu w temat, z historii w politykę, z gospodarki w ekonomię, z kwestii społecznych na religijne. Bierze na tapetę Rosjan z Moskwy i z najbardziej odległychkrain, Czeczenów, Gruzinów, Chińczyków. Jest sprawa polska i jest sprawa amerykańska. Dziennikarz opowiada o nieznanych aspektach znanych historii: Biesłan, Dubrowka, Kursk, ale i o historiach zwykłych ludzi, tych najbogatszych i tych najbiedniejszych, tych, którzy próbowali coś zmienić, i tych, którym dobrze było tak jak było, póki nie upadło ZRSS. Z zaskoczeniem poznałam opowieść pewnej Niemki, która w czasie wojny przeżyła coś, co do złudzenia przypominało fabułę niedawno przez mnie czytanych Szarych śniegów Syberii.

Na okładce możemy przeczytać „Sensacja! Okazuje się, że Rosję można zrozumieć”. Miałam w trakcie lektury żal do autora tych słów, bo ja niestety nie mogłam zrozumieć, jak państwo tak wielkie, tak bogate i biedne zarazem, tak skorumpowane i tak oparte na przemocy, tak rozciągnięte w czasie i przestrzeni, jest w stanie w ogóle egzystować. I tego Wam ta książka nie wyjaśni, jednak w trakcie lektury faktycznie czytelnik zaczyna rozumieć nie tyle JAK to działa, ile DLACZEGO niektóre rzeczy są takie jakie są. Nie odkryje się logiki za tym wszystkim, bo tam jej nie ma, ale poczuje się rosyjską duszę, która nie jest wcale taka inna od naszej, polskiej.

Czytałam Gogola w czasach Google’a przez miesiąc, nie dlatego jednak, że czyta się źle. Książka ta jest naładowana tak potężną ilością wiedzy  i odwołaniami do pewnych wydarzeń z historii i współczesności, że wielokrotnie musiałam posiłkować się Wikipedią, by uzupełnić najpierw swoją marną wiedzę. Dzięki temu dziś wiem o Rosjii sto razy więcej niż w listopadzie, a co ważniejsze, wiem, ile jeszcze nie wiem. I zostawiła mnie ta lektura z autentyczną chęcią poznania Rosji lepiej, z fascynacją tym pokręconym krajem. Ta książka powinna być lekturą obowiązkową w polskich szkołach – o wiele lepiej niż mickiewiczowskie „moskale”  przygotować nas może do życia dziś i teraz w cieniu tego wielkiego mocarstwa, pomóc zrozumieć się nawzajem i może w końcu – zakopać wojenny topór.

Moja ocena: 5,5/6

Książkę przeczytałam dzięki akcji Notatnika Kulturalnego.

Wacław Radziwinowicz Gogol w czasach Googla

Biblioteka Gazety Wyborczej

Wyd. Agora S. A.

Warszawa 2013