[Cracoviana] Dama z podejrzanym zwierzem

Źródło: Wikipedia

Niewiele jest na terenie Polski dzieł Wielkich w Wymiarze Światowym. Takich, do których tłumy pielgrzymkują, które chronione są bardziej niż budynki rządowe. Do takich dzieł niewątpliwie należy obraz „Dama z łasiczką”, zwana również „Damą z gronostajem”, Leonarda da Vinci.

Jest to niewielki portret olejny przedstawiający Cecylię Gallerani, kochankę księcia Mediolanu Ludovica Sforzy. Powstał na zlecenie księcia około roku 1490. Zwierz trzymany w objęciach modelki co jakiś czas zmienia swą nazwę – raz jest łasicą, ostatnio zaś gronostajem, co zdaje się być zgodne z obowiązującą ówcześnie symboliką. Gronostaj to po grecku galée, które to słówko odnosi się do nazwiska – Gallerani.  Inny sposób interpretacji futerkowego pieszczocha - przydomek księcia Ludovica – Ermelino, (co z włoskiego oznacza właśnie gronostaja), ma z kolei wskazywać na ukochanego Cecylii. Z kolei wersja z łasicą ma związek z symboliką tego zwierza, używaną chętnie w malarstwie, a odnoszącą się jeszcze do antyku – łasiczka bowiem symbolizuje macierzyństwo, zaś modelka z trakcie powstawania obrazu była brzemienna. Trzymany w rękach zwierzaczek służył zatem również do zakrycia tego faktu.

Sam obraz ma równie burzliwą historię co jego modelka. W 1880 roku książę Adam Jerzy Czartoryski zakupił obraz do kolekcji jego matki, Izabeli Czartoryskiej. Ta umieściła go w tzw. Domu Gotyckim na Puławach. W roku 1830 został wywieziony do siedziby Czartoryskich w Paryżu – Hotelu Lambert, skąd powrotem przewieziono go do Polski około roku 1870. Od 1876 roku można było podziwiać dzieło w Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie. Na czas I wojny światowej przechowywany był w Dreźnie, zaś już w pierwszych dniach II wojny światowej stał się jednym z najważniejszych dzieł sztuki zagrabionych przez nazistów (wraz z „Portretem młodzieńca” Rafaela i Ołtarzem Mariackim). W 1945 roku obraz powraca do Krakowa, zostaje umieszczony w depozycie Muzeum Narodowego. Do 2010 roku można było odwiedzać „Damę” w Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie, na rogu ul. Św. Jana i ul. Pijarskiej. Obecnie zaś można ją podziwiać w najbardziej strzeżonej Sali Zamku Królewskiego na Wawelu.

W międzyczasie ktoś zdecydował poprawić dzieło mistrza. W 1992 roku w Waszyngtonie wykonano wysokiej jakości zdjęcia portretu, które ujawniły w niektórych miejscach prześwity oryginalnego, błękitnego tła. Obecna, ciemna farba miejscami zachodzi na postać modelki, miejscami zaś między nią a postacią pozostają cieniutkie linie błękitu.

„Dama z gronostajem” jest jedynym obrazem Leonarda da Vinci w Polsce. W czasie jego europejskich wojaży w 2011 roku został ubezpieczony na 300 mln. euro.

Źródła:

http://www.wawel.krakow.pl/pl/index.php?op=13

http://pl.wikipedia.org/wiki/Dama_z_gronostajem

http://www.magazynsztuki.pl/dama-lasiczka-leonardo-da-vinci/